Hristiyanlığın kadim dönemlerinde büyük ilgi gören Tiirilye ve çevresinde çok sayıda görkemli kilise, manastır inşa edilirken, bu yapılardan birisi de Kemerli Kilise’dir. Ortodoks dünyası için oldukça önemli olan Kemerli Kilise’nin sütunlarının Mısır’ın İskenderiye şehrinden getirildiği belirtilirken, yapının 13. yüzyıl sonunda yapıldığı biliniyor.
1676 yılında, Dr.J.Covel tarafından hazırlanan el yazması belgede, kilisenin Panagia Pantobasillissa’ya (Bakire Meryem’e) adandığı anlatılırken, Tirilye’deki bu önemli yapı, Dünya’da duvarlarına resim yapılan ilk kilise olarak tarihe geçti. Kemerli Kilise, Panagia Pantobasilissa Kilisesi ve Trigleia Manastırı Kilisesi olarak da adlandırılıyor. Kemerli Kilise denmesinin nedeni, payandalar üzerindeki kemerlerden oluşmasıdır. Kemerler ve kubbesi 4 sütun üzerine yerleştirilmiş ve kubbeyi taşıyan sütunların üzerine süslü başlıklar konmuştur. Halk arasında Küçük Ayasofya olarak da bilinir. Yüksek bir kubbesi vardır. Yaptıran kişiyi ve yapıldığı tarihi tam olarak belirten bir kitabesinin bulunmaması nedeniyle, uzun yıllar boyunca değişik isimlerle anılmıştır. Kilisenin içi, dışına göre daha görkemliyken, motifler, resimler ve süslemeler göz alıcı bir görüntü oluşturuyor. Duvarlarda insan fresklerinin izleri bulunan yapıda, elinde kılıç tutan asker kıyafetli bir figür, yüzü belirgin şekilde seçilebilen, sağ elinde bir küre tutan mızraklı bir asker ile başka bir bölümünde, Baş Melek Mikhael’in kanatlı freski ve Hz. Meryem’in yaşamının anlatıldığı resim sahneleri görülür. Kilise 1855 depreminde büyük hasar görmüş, çan kulesi ve kubbesi yıkılmıştır. Mübadeleden sonra şahıs mülkiyetinde depo olarak kullanılan kilise, yıllarca metruk halde kalmış, bir süre önce İstanbul Fener Rum Patrikhanesi’nin, Bursa Metropolitliği’ne atadığı Elpidophoros Lambriniadis tarafından satın alındı. Bölgede şu an için Hıristiyan topluluk olmamasına rağmen restorasyondan sonra kilise olarak hizmet vereceği açıklandı.
Tirliye Kemerli Kilise ( Panagia Pantobasillissa ) Konumu;
VAULTED CHURCH-TİRİLYE PANAGIA PANTOBASILISSA CHURCH
A significant center during early Christian era, Tirilye hosted many stupendous churches and monasteries, including the Vaulted Church. The church bears utmost importance for Orthodoxy. Its columns were important from Alexandria, Egypt, and the building was completed in late 13th century. According to a manuscript by Dr. J. Covel in 1676, the church is devoted to Panagia Pantobasillissa (Virgin Mary). This monument is unique as the first-ever church with murals on the world. Vaulted Church is also known as Panagia Pantobasilissa Church and Trigleia Abbey. It actually consists of vaults on buttresses. Vaults and dome are placed on four columns; adorned capitals are put on the columns bearing the dome. Locals also call it Little Ayasofya. The dome is high. Lack of any epitaph to indicate the exact date and patron of construction has brought along many different names for the church. The interior is more pompous than exterior thanks to motifs, drawings and adornments. The walls comprise traces of human frescoes, including a soldier with a sword, a spearman with a well-defined face, Archangel Michael with wings and scenes from life of Virgin Mary. The church was seriously damaged at the earthquake in 1855; the belfry and dome collapsed. Following the Exchange, the church was used as a storehouse under private property. It remained derelict for years, before being recently purchased by Elpidophoros Lambriniadis, who is appointed as Metropolitan Bishop of Bursa by Fener Greek Patriarchate in Istanbul. Following restoration, the church will regain its former glory.
