Osmanlı Devletinin Birinci Dünya Savaşında yenik düşmesi, Mondros Mütarekesinin imzalanmasıyla Türk yurdu ve Türkler için kara günlerin başlamasına neden olmuştu. 30 Ekim 1918'de imzalanan mütareke ile Türk yurdu düşmanlar tarafından yer yer işgal edilmeye başlanmıştı. Batı Anadolu'ya Yunanlıların çıkışından bir gün sonra da Mustafa Kemal Paşa, İstanbul'dan Samsun'a hareket etmişti. Bu yıllar da ordu birlikleri terhis edilmekte ve silahları da elinden alınmaktaydı.
Türk ulusal mücadelesi bir yandan halkın oluşturduğu Milis kuvvetleriyle sürdürülmeye başlarken; bir yandan da ordunun donatılıp güçlendirilmesine çalışılıyordu. Bu tarihlerde Bursa'da silah ve malzemesi noksan 56. Tümen vardı. Anadolu'da düşman işgali dışındaki yerlerde bulunan birlikler, gizlice silahlandırılmaya çalışılıyordu. 1919 yılı haziran ayında, 14. Kolordunun Tekirdağ'ında bulunan silah cephanesi ile muhabere ve sıhhiye malzemesi küçük partiler halinde gizlice gönderilmeye başlandı. Bu arada 1500 tüfek , 14. Kolordu tarafından Bandırma'dan Mudanya'ya gönderilmiş ve silahsız kalan Bursa'daki 56'ncı Tümene verilmişti.
Yine birliklerin silahlandırılması amacıyla Topçu Teğmeni Kazım sorumluluğunda İstanbul'dan Mudanya'ya gönderilmiş bulunan yetmiş iki adet uzun namlulu Barabellum tabancasından otuz altı adedi Bursa'daki 56. Tümene Mudanya yoluyla getirilip teslim edilmişti.
Batı Anadolu'da Yunanlılar 22 haziran 1920'de ilerlemeye başladı. Buna karşı Batı Anadolu'daki Türk kuvvetlerinin bir tek komutaya bağlanması kararlaştırıldı. Bakanlar Kurulunun 24/25 Haziran 1920 tarihli kararıyla Ali Fuat (Cebesoy)paşa; batı cephesi komutanlığına getirildi. Bu sırada Bursa'daki 56. Tümen Komutanlığına da Yarbay Nazmi (Solok) getirildi. Bu tümen yeni yeni teşkilatlandığından Mudanya'da bir taburluk kuvvet bulunuyordu. Bu tabur 173. Piyade Alayının 2. taburu idi ve Mudanya sırtlarında mevzilenmişti. Bundan sonra Mudanya dolaylarında bazı olaylara tanık oluyoruz. Bu Mudanya'nın İngilizler tarafından bombardıman ve sonra işgalidir.
Mudanya yı işgal için Malborought savaş gemisinde bekleyen İngilizler
İngilizler Gemlik Körfezinde
2 Temmuz sabahı (02 Temmuz 1920) on iki kadar gemi ile Mudanya'ya gelen bir İngiliz filosu, motorlarla kasabaya asker çıkarmaya başladı. Deniz kıyısına hakim mevzilerden bir bölükle yapılan ateş üzerine bazı kayıplara uğrayan İngilizler, bu girişimden vazgeçerek, erlerini gemilere geri aldılar. Daha sonra bir ağır muharebe gemisini bu bölgede bırakan İngiliz filosu, Gemlik Körfezinin kuzey kıyısında, Armutlu önlerine de demirledi.
İngilizler 06 Temmuz sabahı saat 05.00'de yeniden çıkarma hareketine giriştiler Mudanya'nın hemen güneyinde Göktepe ve Hızır İlyas sırtlarında mevzilenmiş birliklerin ateş açması üzerine çıkarma araçlarını geri çeken İngilizler Mudanya'yı bombardımana başladılar. Üç saat kadar süren bu bombardıman sırasında, 173. Alayın 6. ve 7. bölüklerinin siperleri yıkılmış ve 7. bölükten üç manga, büyük bir toprak yığınının altında kalarak yirmi beş er şehit olmuştu. İngilizlerin bu bombardımanından daha fazla zarar görmemek için birlik, Yörükali sırtlarına kadar çekilmek zorunda kaldığından, İngilizler karaya çıkarmaya muvaffak oldular. Ancak, kurdukları dar bir kıyı başı mevkiinden daha ileri gidemeyen İngilizler, burada savunma hazırlıkları yaptılar. İngilizler bu arada Gemlik'e de çıkarma yaptılar.
Bundan sonra Yunanlılar bir yandan Batı Anadolu'dan doğuya ilerlerken ; öte yandan Bandırmaya asker çıkardılar. Bununla bölgedeki Türk kuvvetlerini yok etmek istiyorlardı. Yunanlılar kuvvetlerini Karacabey ve M.Kemal Paşa'da toplayıp Apolyont Gölü'nün kuzey ve güneyinden Bursa'ya doğru ilerlediler. Yunanlıların üstün kuvvetlerine karşı 56. Tümen Bursa çevresinde savundu ise de, başarılı olamadı. Bursa 08 Temmuz 1920'de Yunanlıların eline düştü. Yunanlılar bu muhabere de Mudanya'daki İngiliz kuvvetlerinin etkisinden de yararlandılar.
Birinci İnönü Muharebesinden önceki dönemde Yunanlılar Mudanya'ya bir süvari tugay getirmişler, ancak daha sonra bu kuvveti Kestel'e götürmüşlerdi.
1922 yılında Türkler Büyük Taarruz'a hazırlanırken; Mudanya düşmanın merkezi Bursa'da bulunan işgal bölge komutanlığının sorumluluk bölgesi içindeydi. 30 Ağustos 1922'de Afyon - Dumlupınar zaferi kazanılınca, Eskişehir bölgesindeki düşmanın 3. kolordusu Bursa'ya doğru çekilmeye başladı. Türkler her tarafta düşmanı takip etmeye başladılar. Bu sırada Gemlik Körfezi ile İznik gölü arasında bir düşman piyade alayı kuzeydeki Türklere karşı güvenlik sağlıyordu.
07 - 08 Eylül 1922'de muharebeler Bursa dolaylarına aktarıldı ve düşmanın 3. Kolordusu Bursa'ya çekildi. Türk 3. Kolordusu da çekilen bu düşmanı takip ediyordu. Bu takip hareketine İznik Gölü güneyden Kocaeli Gurubu da katılmıştı. 08 Eylül'de cereyan eden Kazancı Bayırı muharebesinden sonra Türk kuvvetleri Bursa dolaylarına geldi. Bunlar 10 Eylül 1922 bazı kısımlarıyla Bursa'ya girdiler. Düşman hem muhabere ediyor, hem de Mudanya'ya doğru çekiliyordu.
Çekilen düşman birlikleri atlı olan mürettep süvari tümenince takip edildi. Bu olaylar sırasında yerli Rum halkının bir çoğu kaçmak üzere, Mudanya'da toplandığı gibi düşmana ait bir çok donatım ve gereç de burada yığılmıştı. Ayrıca limanda dört torpido ile yedi vapur bekliyordu.
Türk mürettip süvari tümeni 11 Eylül 1922'de Mudanya doğrultusunda ilerleyerek harekatını sürdürdü. Tepederbent ve Misebolu, Fladar (gündoğdu) dolaylarında düşman kuvvetleriyle Türk kuvvetleri arasında çarpışmalar oldu. Bu bölgedeki hareketta mürettep süvari tümeni birliklerinin yanı sıra Kocaeli Gurubuna ait birliklerde görev yaptı.
Mudanya'nın Düşman İşgalinden Kurtuluşu 12 Eylül 1922
11 Eylül 1922 günü akşamı 37. Süvari alayının 2. bölüğü Mudanya'ya girdi. Mudanya'da on binlerce Rum, Yunan askeri ve silahlı çete mensupları vardı. Bölük komutanı kasaba düzeni sağladı ve donatım dolu anbara el koydu. Kasabadan 12 subay ve 400 Yunan askeri Yörükali'deki tümen karargahına gönderildi. Ancak çevrede bulunan ve henüz silah bırakmamış olan yunan birlikleri gece yarısından sonra Mudanya'yı kuşatınca, süvari bölük komutanı yüzbaşı bir cesaret örneği gösterip 12 eylül sabahı Yunan çemberini yarıp kuvvetini dışarıya çıkardı.
Bölgede Mudanya'ya çekilmek isteyen diğer düşman kuvvetleriyle muharebeler henüz sonuçlanmamıştı. Bu muharebelere 1. Türk tümeni ile Kocaeli gurubu birlikleri katıldı. 1. Türk tümeni, mürettep süvari tümeninden muharebe bölgesini teslim aldı. Bundan sonra düşman etrafındaki çember daraltılmaya başlandı. Düşmanın 11. Tümeni Mudanya güneyinde, 17. piyade alayı ise Burgaz - Dalyon kesiminde tutunmaya çalışıyordu.
12 Eylül günü 1. tümen, düşmanı Işıklı köy dolaylarında sıkıştırılırken; Göynüklü'den Burgaz'a ilerleyen Kocaeli grubuna ait birlikler de buradaki düşmanı sıkıştırdı. Bu kuvvetler düşmanı süngü hücumu ile atarak saat 11.00'de Burgaz'a girdiler.
1. tümeni, cephanesindeki düşmanı sıkıştırmaya devam etti. Bu arada Burgaz'dan ilerleyen Kocaeli gurubuna ait birliklerde bu tümenle birleşti ve düşman direnişi kırıldı. Türk kuvvetleri 12 Eylül 1922 günü saat 13.00 sıralarında Mudanya'ya girdiler. Bu muharebelerde düşmanın 11. tümeni ortadan kaldırıldı. Başlarında tümen komutanları olduğu halde 200 subay ile 6500 yunan askeri esir alındı. Bir yandan bu esirler Bursa'ya gönderilirken; bir yandan da Tirilye- Eşkel bölgesinde düşmanın temizlenmesine başlandı. Daha sonra muharebeler Bandırma dolaylarına aktarıldı.
Prof.Dr. Yusuf Oğuzoğlu'nun Mudanya'yı anlatan yazısını okumak için tıklayın.
PDF formatında dır. Bilgisayarınızda Acrobat Reader Yazılımının yüklü olması gereklidir.
