Tirilye’de bulunan Hagios Stephanos Kilisesi, şu an cami olarak hizmet veriyor. Yöremizdeki en eski ve özgün Bizans kiliselerinden biri olan tarihi yapı, 610-850 yılları arasından günümüze kadar gelen önemli Bizans mimarisi yapılarındandır. Kilise olarak inşa edilen mimari yapının ilk ismi Aya Todori olarak biliniyor. Kapısında bulunan yazıda Hicri 968, Miladi 1560 tarihleri bulunan kilisenin ismi, sonradan Fatih Camii olarak değiştirilerek kullanıma açıldı. Tarihin izlerini taşıyan bina Kenolakkus Manastırı Kilisesi adıyla da bilinir.
Girişinde Bizans stili sütun başlıklarına sahip yapının 19 metre yüksekliğinde kubbesi bulunuyor. Çift kademeli kasnağa oturan konik kubbesi binanın en gösterişli kısmıdır. 16. yüzyıl Osmanlı döneminde satın alınarak camiye çevrilmiş, bununla ilgili olarak Arap harfleri ile Osmanlıca yazılmış iki belge vardır. Bunlardan biri kilisenin batı cephesinde, giriş kapısı hizasında saçak altındaki kitabede yer alıyor. Caminin batısındaki avlu duvarına Hasan İbn Ali adında bir şahıs tarafından bir çeşme yaptırılmıştır. 1855'teki şiddetli depremde, yapının minaresiyle kubbe ve güney duvarı hasar görmüş ve onarılmıştır. Temmuz 1920'de bölgenin Yunan ordusu tarafından işgali sırasında, yerli Rumlar tarafından bir süre kiliseye dönüştürüldüğü, ancak Eylül 1921’de buraya gelen Kral Konstantinos'un karşı çıkması üzerine yeniden cami olarak kullanıldığı anlaşılmaktadır.
Fatih Cami Konumu;
HAGIOS STEPHANOS CHURCH (FATIH MOSQUE)
Hagios Stephanos Church in Tirilye serves as a mosque today. The monument is one of the oldest and genuine Byzantine churches in Southern Marmara. It is a rare building that dates back to 610-850. The church, transformed now into mosque, was initially known as Aya Todori. With an inscription “968 AH” (1560) on the door, the church was later converted to Fatih Mosque. It is also called Kenolakkus Abbey.
The building, which has Byzantine capitals at the entrance, has a dome of 19 meters high. The conical dome sat on two-grade drum is the most outstanding part of the building. In 16th century, it was purchased during Ottoman era and turned into a mosque. There are two documents in Ottoman with Arabic alphabet. One is placed on western façade of church, while the other is located on the epitaph under eaves level with the entrance door. A person called Hasan Ibn Ali had built a fountain on the yard wall to the west of mosque.
The great earthquake in 1855 damaged the minaret, dome and southern wall; nevertheless, they were eventually repaired. During Greek invasion in July 1920, it was temporarily transformed back into church by local Rums; nevertheless, it was turned into a mosque once again at the behest of King Konstantinos who visited the site in September 1921.
